روابط منطقه ای جمهوری اسلامی ایران در قفقاز جنوبی تأثیر گذاری ها و تأثیر پذیری های متقابل

چکیده: منطقه قفقاز جنوبی همواره به عنوان حریم منطقه ای و امنیتی ایران مطرح بوده است. اما به دلیل کشمکش های قرن نوزدهم میلادی این منطقه از ایران جدا شد وبه شوروی پیوست. ارتباط سیاسی ایران و?این منطقه از گذشته تا حال باعث شده تا تاثیر گذاریها وتاثیر پذیریهای متقابلی بوجود بیاید. این در حالی است که ایران همواره تاکنون تلاش داشته است تا این منطقه را تحت نفوذ خود داشته باشد اما در عین حال سایر بازیگران منطقه ای مانند روسیه وترکیه نیز همواره به آن نگاه منفعت آمیز وامنیتی داشته اند. مضافاً اینکه سایر بازیگران موثر بین المللی مانند ایالات متحده آمریکا و حتی بازیگران میانه مانند اسرائیل نیز به آن چشم دوخته اند. همه اینها در کناراهمیت منطقه ای آن به عنوان نقطه اتصال قاره های اروپا و آسیا باعث شده تا این منطقه از حساسیت بیشتری برخوردار شود. کشف منابع جدید نفتی در آن نیز مباحث اقتصادی را در آن احیا کرده است. با توجه به مقدمه بالا می توان گفت که این منطقه عرصه رقابت بازیگران منطقه ای و بین المللی گوناگون می باشد. که در این میان جمهوری اسلامی ایران به عنوان همسایه جنوبی قفقاز دارای تاثیر گذاری های فراوان و موثری است که ا لبته سایر بازیگران با نگاههای متفاوت و گاه متضاد به آن می نگرند. قدرتهای عمده تلاش می کنند تا با تکیه بر پارامترهای قدرتی گوناگون مانند انرژی و سایر متغیر های مطرح مانند هویت،دین و فرهنگ و سایر پدیده های بین المللی مانند جهانی شدن به عنوان مانع در سر راه تحقق منافع ملی ایران در منطقه عمل کنند. به این ترتیب افزایش ناگهانی بازیگران واقعی بین المللی، تنش های فراوانی از روابط بین دولتها را در عصر حاضر شکل داده است که موضوع گفتگو ومباحث داغ ومقالات علمی متخصصین وتحلیل گران روابط بین الملل می باشد. این منطقه همواره تحت تاثیر حوزه نفوذ فرهنگ وتمدن ایرانی قرار داشته است لذا تحولات آن نیز می تواند تاثیر مستقیمی بر تحولات وامنیت و حاکمیت ملی ایران داشته باشد. اما سیر تحولات منطقه وسه کشور(گرجستان،آذربایجان وارمنستان) حوزه از روند مطلوبی برخوردار نبوده وجایگاه ایران در منطقه کم شده است. مهمترین عواملی که در این راه می تواند بیشترین تاثیر را گذاشته و ضمن تسریع روند همگرایی در منطقه،علاوه بر کوتاه کردن دست دولت های فرا منطقه ای به تحکیم جایگاه ایران در قفقاز جنوبی کمک کند،مشارکت ایران در طرحهای انرژی و اقتصادی منطقه و گسترش روابط سیاسی وهمچنین تعمیق روابط فرهنگی است. ایران می تواند به واسطه داشتن محیط امن،ضمن ایجاد بستری مناسب برای انتقال انرژی این منطقه به بازارهای اروپایی،تنش های پیرامون این عامل را به حد اقل رسانده ونقطه عطفی در روابط خود با کشورهای این منطقه بواسطه داشتن مشترکات دینی و فرهنگی به دور از تاثیر پذیری از قدرتهای فرا منطقه ای ایجاد نماید. اما سوال اصلی این تحقیق این است که چگونه جمهوری اسلامی ایران می تواند این تهدیدها را به یک فرصت تبدیل کند و به این ترتیب منافع ملی خود را ارتقا بخشد؟ فرضیه اصلی این است که جمهوری اسلامی ایران بایستی برای مقابله با تهدیدات منطقه ای وجهت تسریع روند همگرایی در تقویت پارامترهای اقتصادی و فرهنگی،با کشور های این منطقه تلاش و برنامه ریزی کند. در پایان می توان چنین نتیجه گرفت پس از بررسی و ارایه طرحها و تحلیل داده ها و ارزیابی منطقه ای کشورهای حوزه قفقاز بهترین و موثر ترین طرح برای روند بهتر همگرایی و مقابله با قدرتهای منطقه ای مشارکت در طرحهای اقتصادی و صنعتی می باشد و با توجه به اشتراکات دینی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران می تواند بیشترین تاثیر رادر این منطقه داشته باشد. وازگان کلیدی: قفقاز جنوبی، ایران، قدرتهای فرا منطقه ای، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، انرژی، همگرایی